Podróże małe i duże > Opowieści zamkowe

Pałac Raczyńskich i Dworek Zygmunta Krasińskiego w Złotym Potoku

Pałac RaczyńskichMiejscowość: Złoty Potok, w pobliżu Janowa.

Lokalizacja: Trasa nr 793 Siewierz-Myszków-Żarki-Janów.

Było mroźne styczniowe popołudnie kiedy dotarłam do Złotego Potoku. Pałac Raczyńskich dostrzegłam już z daleka, stojąc na przeciwległym brzegu zamarzniętego stawu Irydion. O tej porze roku w pałacowym parku drzewa i krzewy odpoczywają, z trudem więc wypatrywałam oznaczonych w przewodniku trzydziestu najstarszych weteranów wśród drzew, którymi są: modrzew japoński, dąb bezszypułkowy, jesion wyniosły, tulipanowiec amerykański i pomnik przyrody trzystuletni dąb szypułkowy. No cóż, bez liści wszystkie drzewa wyglądały dla mnie tak samo, będzie trzeba tu wrócić latem lub na wiosnę. Pozostaje mi obejrzeć pałac przynajmniej z zewnątrz.

Dworek Krasińskich w świetle popołudniaDworek w całej okazałości

Pierwszą budowlę, jaka powstała w tym miejscu, datuje się na 1581 rok i był to prawdopodobnie dwór obronny. Kilkakrotnie przebudowywany, zgodnie z wizją kolejnych właścicieli, doczekał też czasów zupełnego opuszczenia. W 1829 roku nienadający się do zamieszkania zamek przejął Stanisław Leski, to właśnie on tuż obok wybudował sobie parterowy dworek. Kolejni właściciele posiadłości – Skarżyńscy i Piniowscy – z uwagi zapewne na wysokie koszty utrzymania obiektu, a może konieczność przeprowadzenia gruntownych remontów – na co ich nie było stać - mieszkali w dworku.

W 1851 roku nowym właścicielem pałacu został hrabia Wincenty Krasiński, pięć lat później dokonał przebudowy zamku na rezydencję pałacową. W 1857 roku Zygmunt Krasiński wraz z rodziną spędził w pałacu wakacje. Tego samego roku jesienią zmarła ukochana córka poety Elżbietka. Zygmunt Krasiński bardzo przeżył utratę dziecka, wyjechał do Paryża i już nie wrócił do kraju. Pałac znowu pozostał pusty.

Dworek KrasińskichJedno z okazałych drzew parku

W 1877 roku nastąpiła nieoczekiwana zmiana. W pałacu przeprowadzono remont, sprowadzono meble i inne potrzebne wyposażenie. Wszystko dla nowych mieszkańców: Marii Beatrix (córki Zygmunta Krasińskiego) i hrabiego Aleksandra Raczyńskiego. Po śmierci Marii Raczyńskiej w pałacu mieszkał Tadeusz Dzierżykraj-Morawski.

Lwy HerbowePałac a w jego sąsiedztwie widoczny dworek
Plan atrakcji z tablicy informacyjnejRzeka Wiercica

Kolejnej przebudowy i odnowy budynek doczekał się wraz ze zmianą właścicieli. W latach 1903-1905 Karol Raczyński przygotował pałac dla swojej nowej żony Stefanii Czetwertyńskiej. Zgodnie z projektem Jana Heuricha i Zygmunta Hendla w północnym skrzydle wybudowano romantyczną wieżę (w połowie 1939 rozebrana), wokół pałacu i dworku urządzono nowy, wspaniały park, z wykorzystaniem przepływającej przez ten teren rzeki Wiercicy, pałac zyskał też nowe ciekawe wejście przed którym ustawiono dwa marmurowe lwy trzymające tarcze herbowe: Nałęcz – herbów Raczyńskich i Czetwertyński I – książąt Czetwertyńskich. Lwy herbowe ocalały do naszych czasów tylko dzięki przezorności właścicieli. Na czas wojny zostały zakopane.

Podczas wojny obiekt zajęli hitlerowcy. Raczyńscy zostali wysiedleni z pałacu – najpierw do dworku, a następnie do Częstochowy. Pod koniec 1944 roku Niemcy wywieźli wszystkie cenne rzeczy stanowiące wyposażenie pałacu. Po wojnie władze komunistyczne nie pozwoliły wrócić Raczyńskim do swojej posiadłości pod groźbą aresztu. Ostatni właściciel – hrabia Karol Raczyński – zmarł w nędzy w Łodzi w 1946 roku. Po wojnie we wnętrzach pałacu mieściły się kolejno: Technikum Rolnicze, Wojewódzki Ośrodek Postępu Rolniczego, Zespół Parków Krajobrazowych. Obecnie opustoszałym budynkiem zarządza Starostwo. Niestety zabytek niszczeje, remonty i naprawy są zbyt kosztowne a alternatywnego rozwiązania nie widać.

Pałac RaczyńskichPałac widok z przeciwległego brzegu Irydionu

Zupełnie inaczej wygląda sytuacja wybudowanego w sąsiedztwie pałacu, klasycystycznego Dworku Zygmunta Krasińskiego. Zabytkiem opiekuje się gmina Janów. We wnętrzach mieści się muzeum poety, gdzie zobaczyć można przedmioty osobistego użytku oraz meble pałacowe, obrazy i pianino marki Erard – prezent wybrany osobiście przez Fryderyka Chopina dla Delfiny Potockiej. Miejsce to przyciąga zarówno pasjonatów, jak i zwykłych turystów. Odbywają się tu spotkania z pisarzami, wernisaże i koncerty. Mieszkańcy Złotego Potoku uhonorowali pamięć Zygmunta Krasińskiego - źródła rzeki Wiercicy otrzymały nazwę Zygmunta i Elżbiety. Warto tu przyjechać wiosną lub latem, pospacerować po okazałym parku i przynajmniej na chwilę przysiąść na którejś z ławeczek nad brzegiem stawu by przenieść się myślami do czasów, gdy miejsce to tętniło życiem.

Wejście do pałacuZamarznięty staw Irydion
Monika Porzucek

Źródła:

  1. Tomasz Kaliński, Polska, nawigator turystyczny, Warszawa 2008.

  2. Tadeusz Glinka, Marek Piasecki, Polska 60 wycieczek, najpiękniejsze miejsca, Poznań 2008.

  3. Janusz Strzelczyk, Opuszczony pałac Raczynskich popada w ruinę, www.dziennikzachodni.pl.

  4. www.polskaniezwykla.pl

Załóż wątek dotyczący tego tekstu na forum

Opowieści zamkowe:

Zamek Lipowiec. Co straszy w Bukowym lesie? (3 zdjęcia)W kolorze fioletowego ametystu: zamek „Tęczyn” w Rudnie (23 zdjęcia)Skamieniałe dzieci i zaklęci rycerze: zamek „Rabsztyn” (16 zdjęć)Zamek Smoleń - wielki skarb ukryty w studni (29 zdjęć)Pałac w Pilicy i tajemnicza zjawa w starych fortyfikacjach (22 zdjęcia)Czarna Perła Jury: Ogrodzieniec (27 zdjęć)Tajemnicza strażnica w Przewodziszowicach (11 zdjęć)Gotycka piękność: Mirów (19 zdjęć)Zamek obronny w Rochester - historia ukryta w kamieniu (6 zdjęć)Pani o bladych licach - opowieść o zamku w Bobolicach (13 zdjęć)Tajemnice twierdzy Olsten (19 zdjęć)O tym jak „Bendyn” Będzinem się stał (9 zdjęć)Bij, kradnij, zabijaj, ale Siewierz omijaj (10 zdjęć)Zapomniany Bydlin (6 zdjęć)Królowa Bona i latające mrówki na zamku Chęciny (11 zdjęć)Chudów (6 zdjęć)Zapomniany pałac we Włodowicach (9 zdjęć)Zamek Bąkowiec w Morsku (6 zdjęć)Krzyż i Topór = Zamek Krzyżtopór (19 zdjęć)Tworków - odkryty i tajemniczy (13 zdjęć)Bastiony Zamku Nowy Wiśnicz (19 zdjęć)Zamek w Mosznej, czyli prawie jak w bajce Disneya (25 zdjęć)Czarujący Pałac w Pławniowicach (18 zdjęć)Pałac w Krzyżanowicach (11 zdjęć)Pałac Raczyńskich i Dworek Zygmunta Krasińskiego w Złotym Potoku (13 zdjęć)Zamek co na Pieskowej stoi Skale (18 zdjęć)Kórnik – Wielkopolska Perła (18 zdjęć)Zamek Otmuchów, czyli krótka baśń o tym jak serce dumnej Emmy zmiękło po zjedzeniu sokoła (26 zdjęć)Olśniewający swą krasą Pałac w Kraskowie (19 zdjęć)Tajemnice Gór Sowich: Zamek Grodno (25 zdjęć)Tajemnice Gór Sowich: Tannhausen - Pałac w Jedlince (13 zdjęć)
PodróżeKulturaMuzykaHistoriaFelietonyPaństwo, polityka, społeczeństwoPowieści i opowiadaniaKącik poezjiRecenzjeWielkie żarcieKomiks
PrzewodnikiAlbaniaNepalPolskaRumunia
Oceń zamieszczony obok artykuł.
Minister kazał, więc uprzejmie informujemy, że nasze strony wykorzystują pliki cookies (ciasteczka) i inne dziwne technologie m.in. w celach statystycznych. Jeśli Ci to przeszkadza, możesz je zablokować, zmieniając ustawienia swojej przeglądarki. Więcej informacji znajdziesz w artykule: Pliki cookies (ciasteczka) i podobne technologie.