Twierdza Ponoru¹ (Complexul carstic Cetăţile Ponorului) to najsławniejszy w Rumunii zespół obiektów krasowych. Kompleks tworzą: dolina z kaskadowym wodospadem, dwa zapadłe leje krasowe, jaskinia, przez którą przepływa podziemny strumień oraz wizytówka twierdzy – skalny portal o wysokości 70 metrów². Twierdza Ponoru ma głębokość około 150 metrów i „średnicę” około 0,5 kilometra. Słowo średnica jest w cudzysłowie, bo oczywiście kształt byłej jaskini jest nieregularny.

Chodzenie po Twierdzy jest jak chodzenie po zarośniętym bałaganie skalnym. Proszę sobie wyobrazić olbrzymi zamek, którego dach się zawalił. Potem na tym rumowisku wyrasta las, a niektóre ściany się sypią. W piwnicach zamku płynie rzeka i różne strumienie.

Długość trasy: około 12 kilometrów.

Suma podejść: około 300 metrów (na oko).

Czas przejścia: około 5–6 godzin.

Poprowadzone są różne drabinki i łańcuchy, żeby poruszanie się wśród skał i głazów było bezpieczniejsze. Szlak może nie jest tak trudny jak Wąwóz Galbeny, ale jest trudny i nie należy go lekceważyć.

Przedstawiane miejsce znajduje się na płaskowyżu Padisz, w górach Bihor, niedaleko opisywanego już przeze mnie Wąwozu Galbeny (Cheile Galbenei). Szlak turystyczny (żółte i niebieskie kółko) prowadzi górą, można obejść Twierdzę na około i z góry na punktach widokowych podziwiać jej ogrom. Jest również możliwość zejścia na dół i przejścia przez dno ponoru. Można wejść jedną stroną i wyjść po przeciwnej. Którykolwiek kierunek obierzemy, szlak jest wymagający. Zejście prowadzi prawie pionowo 150m w dół, najpierw jest dużo korzeni do pokonania, potem łańcuchy i drabinki do pomocy. Zejście od południowej strony (zaznaczone na mapie jako Sohodolui Mare) jest bardziej strome, ale schodząc, widzimy dno, widzimy jacy są mali ludzie na dole i to nam daje pojęcie, jaki wielki jest Ponor, który będziemy eksplorować. Zejście od Strony północnej jest mniej spektakularne na początku, ale również ciekawe, bo po pokonaniu szeregu drabinek stajemy prosto przed największą atrakcją Twierdzy – portalem skalnym wysokim na 70 metrów!

Opiszę krótko drogę od południa. Schodzimy zatem w dół techniką mieszaną. Czasem zjeżdżamy na czterech literach, czasem w pozycji stojącej, trzymając się łańcucha. Miejsce jak na Rumunię jest dość popularne, więc czasami trzeba czekać, aż przejdą turyści idący do góry. Dotarłszy na dół, stajemy przed „oddychającą jaskinią”, można do niej wejść, trzeba być jednak zaopatrzonym w latarki i ciepłe ubrania. W jaskini płynie podziemna rzeka. Wyjście odbywa się tą samą drogą.

Następnie szlak prowadzi po gołoborzu, wzdłuż zbocza. Patrząc w górę, widzimy skraj Twierdzy, co sprawia wrażenie jakbyśmy byli w innym świecie. Zupełnie jak w historii o Alicji w Krainie Czarów, my gdzieś na dnie studni – króliczej nory – a tam na górze ten „stary świat”. Tylko studnia nie jest ciemna i wąska. W studni są góry, rzeki i jaskinie, inni ludzie chodzą. I to wygląda niesamowicie. Przynajmniej ja tak to odbierałam.

Po drodze jest zejście do jeszcze jednej doliny. Chociaż „dolina” nie jest dobrym określeniem, ale nim posługują się rumuńskie oraz polskie przewodniki. Tak naprawdę najbardziej pasuje mi tutaj określenie „wielkie zapadlisko”. Zapadlisko z wielką rzeką, która wpływa pod ziemię i wypływa w wywierzysku w wąwozie Galbeny, a którego nie zwiedziliśmy ze względu na bardzo wysoki stan wody. Tego zapadliska strzeże portal – brama o wysokości 70 metrów.

Idąc dalej na północ w kierunku wyjścia z Twierdzy, możemy, spoglądając w tył, podziwiać portal w całej okazałości. Wspinamy się do góry najpierw po drabinach, potem prawie pionowo po korzeniach drzew.

Cała wycieczka na około Twierdzy i trasą po dnie zajmuje około pięciu godzin – idąc niespiesznie, z czasem na biwak i zwiedzanie jaskiń. Nie warto się spieszyć, moim zdaniem, tam jest zbyt pięknie, żeby to miejsce tylko „zaliczyć”.

Z drogi Oradea – Stei skręcamy do wioski Pietroasa, a potem pniemy się do góry, dobrą, chociaż bardzo krętą drogą do Satul de vacanta Boga, i potem już szutrową drogą do polany Ponor, na której znajduje się dość spore, trochę prymitywnie wyglądające pole namiotowe. Gdzieś w tej okolicy trzeba poszukać miejsca do parkowania.

W górach Bihor warto zatrzymać się na parę dni. Jest tu bardzo dobra sieć szlaków i więcej atrakcji niż tylko Twierdza Ponoru oraz Wąwóz Galbeny. Dobra mapa terenu to wydana przez wydawnictwo Dimap Padis din Muntii Bihor, można ją dostać w większości księgarni dużych miast w Rumunii.

Wycieczkę do Twierdzy można również połączyć z trasą przechodzącą przez Lumea Pierduta (Zaginiony Świat). Szlak żółtego krzyżyka prowadzi przez las, co raz to napotykając na głębokie aweny – kilkudziesięciometrowe studnie skalne.

W pobliżu Twierdzy Ponoru znajduje się schronisko Cabana Cetatile Ponorolui, można się tam zatrzymać na posiłek. Jedzenie jest niedrogie i bardzo smaczne.

W osadzie Boga znajduje się dużo pensjonatów z pokojami do wynajęcia, noclegi oferuje również wspomniane schronisko Cabana Cetatile Ponorului.

Nie polecam pensjonatu La Mamma.